روزنامه روسی: تهران و باکو معامله کرده‌اند| آیا ایران به قفقاز جنوبی باز می‌گردد؟

هفته نامه "آرمنین ویکلی" که در امریکا منتشر می‌شود و به مسائل ارمنستان و حوزه قفقاز می‌پردازد در مقاله‌ای تحت عنوان "آیا ایران به قفقاز جنوبی باز می‌گردد"؟ به ارزیابی آینده حضور ایران در قفقاز همزمان با افزایش تنش میان تهران و باکو پرداخته و می‌نویسد: "ایران به وضوح خطوط قرمز خود را در قفقاز جنوبی ترسیم کرده است. ایران نشان داده که هیچ‌گونه تغییری را در مرز‌های بین‌المللی و هیچ‌گونه حضور نظامی اسرائیل را در منطقه تحمل نمی‌کند.

به گزاررش آفتاب‌نیوز؛ در ادامه این گزارش آمده است: نقض این خطوط قرمز امنیت ملی و تمامیت ارضی ایران را تهدید می‌کند. ایران از طریق قدرت نرم (دیپلماسی و دیدار با مقام‌های ارمنی) و از طریق قدرت سخت (مانور‌های نظامی) خود برای تحت فشار قرار دادن باکو اقدامات موفق و موثری را انجام داده است.

برای ارمنستان، ایران یک شریک استراتژیک است. چهل درصد از گردش تجاری ارمنستان از طریق ایران انجام می‌شود. ایران برای ارمنستان هم در زمینه واردات و هم صادرات کالا به کشور‌های عربی، هندوستان چین و دیگر کشور‌های آسیایی اهمیت دارد. در صورت عدم ارتباط تجاری ایران و ارمنستان دو کشور در زمینه رقابت کالا‌های‌شان در بازار‌های بین‌المللی دچار مشکل خواهند شد.

علیرغم تهدیدات "الهام علی اف" رئیس جمهوری آذربایجان در این‌باره که هیچ کشوری از جمله ایران نمی‌تواند در امور باکو دخالت کند، ایران به اهداف خود در منطقه ادامه خواهد داد. ایران در حال رفع مشکل جاده‌ای با ارمنستان به دلیل اقدامات باکو و ساختن راه‌های جایگزین است.

ایران به ارمنستان فضای تنفس ژئوپولیتیک و ژئواکونومیک داده تا به کریدور تزانزیتی متصل کننده روسیه و اروپا به خلیج فارس و فراتر از آن تبدیل شود. همچنین، وزیر خارجه هند در دیدار با همتای ارمنی خود به ارمنستان پیشنهاد داده از بندر چابهار ایران به عنوان قطب حمل و نقل بین‌المللی برای کریدور حمل و نقل خلیج فارس و دریای سیاه استفاده شود.

همزمان، ترکیه نمی‌تواند در بلندمدت با ایران مخالفت کند؛ چرا که هر دو کشور دارای منافع تجاری هستند. کریدور جاده‌ای اسلام اباد، تهران و استانبول ماه گذشته آغاز به کار کرده است. علیرغم حمایت آنکارا از باکو، ترکیه مخاطرات رویارویی مستقیم با ایران را نخواهد پذیرفت.

علیرغم تنش ایجاد شده میان جمهوری آذربایجان و ایران، تهران تا زمانی که طرف ارمنی تمایل خود را برای مقاومت در برابر فشار‌های ترکیه و جمهوری آذربایجان اعلام نکرده باشد، هیچ اقدامی نخواهد کرد. اگر ایروان دیپلماسی منفعلانه خود را ادامه دهد، طرف ایرانی نه ابزار لازم را برای ورود به ماجرا دارد و نه تمایلی به مداخله در این موضوع یا حل آن به نفع ارمنستان خواهد داشت. ارمنستان باید با حفظ روابط نزدیک خود با مسکو و تهران برای پیدا کردن شرکای تازه بین‌المللی و منطقه‌ای وارد دیپلماسی فعال شود. ایران مذاکرات پشت‌پرده ایروان و آنکارا را از نزدیک زیر نظر دارد و نگران است که ایروان ممکن است با بهبود روابط با ترکیه منافع ملی ایران را به خطر اندازد.

این نشریه در ادامه می‌نویسد: از زمان فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در سه دهه گذشته به این سو، ایران با حوصله و احتیاط تحولات قفقاز جنوبی را رصد کرده است. هدف اصلی تهران جلوگیری از نفوذ امریکا و اسرائیل در منطقه بود. ایران گمان می‌کرد که ترکیه با همکاری با روسیه از نفوذ غرب در قفقاز کاسته و از ایدئولوژی پان‌ترکیستی خود عقب‌نشینی می‌کند. در جریان جنگ اخیر قره باغ، ایران خواستار خروج نیرو‌های ارمنی از مناطق مورد اختلاف بین ارمنستان و جمهوری آذربایجان شد. با این وجود، تنها یک ماه پس از امضای توافقنامه آتش‌بس در ۱۰ دسامبر ۲۰۲۰ میلادی، "الهام علی اف" استان سیونیک ارمنستان را جزو خاک جمهوری آذربایجان دانست، امری که ایران را عصبانی کرد چرا که آن منطقه همجوار با ایران است و اهمیت اقتصادی و ژئوپولیتیک برای ایران دارد.

از سوی دیگر، کریدور زنگزور در نظر باکو می‌تواند دسترسی ایران به گرجستان، دریای سیاه و روسیه را قطع کرده و ایران را مجبور کند تنها از مسیر‌های باکو و آنکارا استفاده کند. در نتیجه، ایران از نظر زمینی تحت محاصره قوس ترکی قرار گرفته است. همچنین، ایران درک کرده که دولت باکو در همکاری با اسرائیل قصد انجام اقدامات خرابکارانه و دامن زدن به احساسات قومیتی در ایران را دارد تا آن کشور را از داخل با خطر تجزیه مواجه سازد. سازمان‌های اطلاعاتی اسرائیل و ترکیه تلاش بی‌سابقه‌ای را برای بسیج قومیتی در داخل ایران علیه حکومت مرکزی آن کشور انجام داده‌اند. ایران با مانور نظامی پیامی واضح را به آذربایجان و ترکیه ارسال کرده است؛ اینکه چنین تهدیداتی را تحمل نمی‌کند.

توافق ایران و آذربایجان؟

روزنامه روسی "سفوبودنایا بریسا" نیز در مقاله‌ای تحلیلی اشاره می‌کند که تنش میان ایران و جمهوری آذربایجان به نفع ایران پایان یافته و "الهام علی اف" رئیس جمهوری آذربایجان به ایران امتیاز داده تا تهران به باکو حمله نظامی انجام ندهد.

این روزنامه روسی می‌نویسد: تهران و باکو به طور مخفیانه در مورد مسائلی توافق کرده‌اند. چانه‌زنی سیاسی در مورد مسائل ترانزیتی صورت گرفته اما نتیجه زیادی نداشته است. با این وجود، به نظر می‌رسد ایران از مذاکرات پشت پرده راضی است.

گفته می‌شود "علی اف" از اسرائیلی‌ها خواسته تا پایگاه خود را در آن کشور ترک کنند، جایی که گفته می‌شود احتمال حملات نظامی علیه تاسیسات هسته‌ای ایران از آن نقطه وجود دارد و عاملی تهدیدکننده برای امنیت ایران بوده است.

اگر این موضوع حقیقت داشته باشد اصلی‌ترین خواسته ایران برآورده شده و "علی اف" می‌تواند درباره مسئله ترانزیتی و عبور کامیون‌های ایرانی از قره باغ به غر زدن‌هایش ادامه دهد.